Nga Noah Harari
Shkurt 2017
CA:
Shpesh ju keni shkruar rreth momenteve në histori ku njerëzimi ka…hyrë në një
epokë të re, pa qëllim. Vendimet janë marrë, teknologjitë janë zhvilluar, dhe
papritur bota ka ndryshuar me shumë mundësi në një mënyrë më të keqe për të
gjithë. Kështu, një nga shembujt që ju paraqisni në librin tuaj ‘Sapiens’ është
i gjithë revolucioni bujqësor, i cili për një person të vërtetë që lëron
fushat, kaluan në pasjen e një dite 12-të orëshe ku të çahet kurrizi në vend të
ditëve gjashtëorëshe në xhungël dhe me një stil jete shumë më interesante.
Kështu, tani me shumë mundësi ne jemi në
një fazë tjetër ndryshimi, ku ne jemi duke ecur siç na ndodh kur jemi të
përgjumur në një të ardhme që, në fakt, asnjë prej nesh nuk e dëshiron?
YNH: Po, ashtu është. Gjatë revolucionit
bujqësor, ajo që ndodhi ishte se një revolucion i madh teknologjik dhe ekonomik
fuqizuan kolektivin njerëzor, por nëse, në fakt, shikoni jetët individuale të një
elite të vogël u bënë edhe më të mirë, ndërsa jeta e shumicës së njerëzve u bë
edhe më e keqe. Dhe kjo mund të ndodhë sërish në shekullin e XXI-të. Pa dyshim
që, teknologjitë e reja do të fuqizojnë kolektivin njerëzor, por ne mund të përfundojmë
sërish me një elitë të vogël që vjel të gjitha përfitimet, duke marrë të gjitha
frytet, dhe masat e popullsisë të cilat do ta gjejnë veten edhe më keq sesa më
parë, dhe me siguri shumë më keq sesa vet elitat.
CA:
Dhe ato elita mund të mos jenë më elita njerëzore. Ato mund të jenë ‘cyborg’[1] ose –
YNH: Po, ata mund të jenë super njerëzit
e fuqizuar. Ata mund të jenë ‘cyborg-ët’. Ato mund të jenë elita tërësisht
joorganike. Ato mund madje të jenë algoritme të pavetëdijshme. Ajo që shikojmë
tani në botë, është transferimi i autoritetit nga njerëzit tek algortimet. Më
shumë edhe më shumë vendime – – rreth jetëve personale, rreth çështjeve
ekonomike dhe atyre politike – – në fakt, janë duke u marrë nga algoritmet. Nëse
ju i kërkoni bankës një hua, mundësitë janë që fati i vendimit mbi atë që ju
jeni duke kërkuar, të merret nga një algoritëm, dhe jo nga një qenie njerëzore.
Dhe përshtypja e përgjithshme është se, ndoshta homo sapiens thjesht e kanë
humbur davanë.
Sot bota është kaq e komplikuar, ka kaq
shumë të dhëna, gjërat janë duke ndryshuar kaq shpejt, saqë kjo gjëja që ka
evoluar në savanën afrikane dhjetëra mijëra vite më parë – – për të parballuar
një mjedis të caktuar, një volum të caktuar informacioni dhe të dhënash – – ajo
thjesht nuk mund të përballojë realitetet e shekullit të XXI-të, dhe e vetmja
gjë që mund ta përballojë këtë janë alogoritmet e menaxhimit të të dhënave të mëdha.
Kështu që, nuk çuditem fare që më shumë edhe më shumë autoritet, është duke u
transferuar nga ne tek algoritmet.
CA:
Yuval, nëse do të argumentoni se, ne kemi nevojë të kalojmë nacionalizmin për
shkak të zhvillimeve të ardhshme teknologjike…rreziku, në një farë mënyrë, siç
paraqitet nga kaq shumë gjëra që janë duke ndodhur saqë ne kemi nevojë për një
dialog të ri për këtë.
Problemi
qëndron se, është e vështirë t’i bëjmë njerëzit të besojnë se, se di, që
inteligjenca artificiale është një kërënim i vërtetë, dhe kështu me rradhë. Gjërat
që njerëzit duan t’ia dinë, ose që ca njerëz duan t’ia dinë, kanë të bëjnë më
shumë me atë që është e menjëhershme, ndoshta, ndryshimet klimaterike, ndoshta
ndonjë çështje tjetër si ajo e refugjatëve apo ajo e armëve bërthamore, dhe kështu
me rradhë.
A
do të argumentonit që, ashtu siç janë gjërat tani duhet bërë thirrje për t’i
ngritur këto çështje? Ne kemi folur për ndryshimet klimaterike, por Trump ka thënë
se ai nuk beosn në të. Kështu, në një farë mënyre, argumenti juaj më i fuqishëm,
pra ti, në fakt, nuk e përdor dot as argumentin tënd më të fuqishëm si rast
ilustrues.
YNH: Po, në shikim të parë, unë mendoj si
një shembull shumë të mirë ilustrues ndryshimet klimaterike, dhe është disi
suprizuese që ka një lidhje kaq të ngushtë ndërmjet nacionalizmit dhe
ndryshimeve klimaterike. Njerëzit që i mohojnë ndryshimet klimaterike janë
nacionalistët. Dhe në shikim të parë, ju mendoni: Përse? Cila është lidhja ndërmjet
këtyre të dyjave? Përse nuk i mohojnë ndryshimet kilametrike socialistët? Por
pastaj, kur mendoni për të, është e dukshme – sepse nacionalizmi nuk ka asnjë
zgjidhje ndaj ndryshimeve klimaterike. Nëse do të jesh një nacionalist në
shekullin e XXI-të, ti duhet të mohosh problemin. Nëse pranon realitetin e
problemit, atëherë ti duhet ta pranosh atë; po, ka ende vend në këtë botë për patriotizëm,
ka ende vend në botë për të pasur besnikëri të veçanta dhe detyrime kundrejt
njerëzve të tu, kundrejt vet vendit tënd. Nuk mendoj se ka nodnjëri që mendon
ta zhdukë këtë gjë.
Por në mënyrë që, të mund të përballemi
me ndryshimet klimaterike, ne kemi nevojë për besnikëri dhe angazhime të tjera
shtesë në një nivel që shkon përtej nivelit kombëtar. Dhe kjo nuk duhet të jetë
diçka e pamundur, sepse njerëzit mund të kenë shtresa të ndryshme besnikërie.
Ju mund të jeni besnik ndaj familjes suaj, ndaj komunitetit dhe ndaj kombit
tuaj, kështu përse të mos jesh besnik ndaj njerëzimit si një i tërë. Sigurisht
që, ka raste kur kjo gjë është e vështirë, por siç e dimë jeta ashtu është e
vështirë. Dhe ne duhet të përballemi me të. Përballuni me të.
CA:
Ok, tani më duhet të marr disa pyetje nga audienca.
HoWard
Morgan: Një nga gjërat që ka bërë një diferencë të madhe në këtë vend dhe në vendet
e tjera është pabarazia e shpërndarjes së të ardhurave, ndryshimi dramatik në
shpërndarjen e të ardhurave në Shtetet e Bashkuara nga ajo që ka qënë 50-të
vite më parë, dhe në të gjithë botën.
A
ka ndonjë gjë që ne mund të bëjmë për të ndikuar mbi këtë gjë? Sepse kjo vjen
si pasojë e shumë shkaqeve themelore, në bazë.
YNH: Deri tani nuk kam dëgjuar asnjë ide
të mirë se çfarë mund të bëjmë ne lidhur me këtë, përsëri, pjesërisht sepse
shumica e ideve mbeten në nivel kombëtar, ndërsa ky është një problem global. Një ide që ne e dëgjojmë shumë tani,
ka të bëjë me të ardhurat universale bazë. Por ky është një problem. Mendoj se,
është një fillim i mirë, por është një ide problematike sepse nuk është e qartë
se çfarë është ‘universale’ dhe nuk është e qartë se çfarë do të thotë ‘bazë’. Shumica
e njerëzve, kur ata flasin për të ardhura universale bazë, në fakt, ata nënkuptojnë
të ardhura ‘kombëtare bazë’. Por ky është një problem global.
Le të supozojmë se, inteligjenca artificiale
dhe printerat 3D do të rrëmbejnë miliona vende pune në Bangladesh, nga të gjithë
ata njerëz që merren me prodhimin e bluzeve dhe këpucëve të mia. Atëherë, çfarë
do të ndodhë si pasojë e kësaj? Qeveria e Shteteve të Bashkuara, do të taksojë
kompani si ‘Google’ dhe ‘Appl’ në Kaliforni, dhe të përdorë këto të ardhura nga
taksat për të paguar të ardhurat bazë për të papunët në Bangladesh. Kështu, nëse
nuk kemi më të vërtetë të ardhura universale dhe jo kombëtare bazë, problemet e
thalla nuk do të largohen.
Dhe gjithashtu, nuk është e qartë se çfarë
e përbën bazën, pra cilat janë nevojat bazë njerëzore? Një mijë vite më parë,
thjesht ushqimi dhe streha ishin të mjaftueshme. Por sot, njerëzit do të thonë
arsimimi është një nevojë njerëzore bazë, ajo duhet të jetë pjesë e paketës,
Por sa? Gjashtë vjet? Njëzetë vjet? Deri në doktoraturë? Ngjashëm e njëjta gjë
do të ndodhë edhe me kujdesin shëndetësor, le të themi në që 20-të, 30-të, 40-të
vjet, ne do të kemi trajtime të shtrenjta të cilat do të bëjnë të mundur
zgjatjen e neriut deri në 120-të vite, nuk e di. A do të jetë kjo pjesë e
shportës të të ardhurave vazë apo jo? Ky është një problem shumë i vështirë,
sepse në një botë ku njerëzit humbasin aftësinë e tyre për të qenë të punësuar,
e vetmja gjë që ata do të kenë në jetë janë të ardhurat bazë. Kështu që, se çfarë
do të bëjë pjesë në të është një çështje shumë, shumë etike.
CA:
Ka gjithashtu, shumë pyetje se kush do ta përballojë këtë barrë financiare, pra
kush do të paguajë? Si krahasohet tani nacionalizmi në Shtetet e Bashkuara, me
atë ndërmjet Luftës së I-të dhe asaj të II-të Botërore, në shekullin e fundit?
YNH: Epo, lajmet e mira, lidhur me
rrezikun e nacionalizmit janë se, ne tani jemi në një pozicion shumë më të mirë
nga ai që ishim një shekull më parë. Një shekull më parë, në vitin 1917-të,
evropianët ishin duke vrarë njëri-tjetrin me miliona. Në vitin 2016-të, me
daljen e Britanisë nga Bashkimi Evropian (Brexit), vetëm një njeri humbi jetën,
një Anëtar Parlamenti i cili u vra nga disa ekstremistë. Një person i vetëm. Nëse
Brexit kishte të bënte me pavarësinë angleze, kjo është lufta më paqësore e
pavarësisë në historinë e njerëzimit. Dhe le të themi që edhe Skocia tani do të
zgjedhë të largohet nga Mbretëria e Bashkuar pas Brexit-it.
Kështu, në shekullin e XVIII-të, nëse
Skocia dëshironte – – dhe skocezët e kanë dashur këtë disa herë – – të
ndaheshin nga kontrolli i Londrës, reagimi i qeverisë së Londrës do të ishte dërgimi
i një ushtrie, në veri, poshtë në Edinburg dhe të masakronte fiset malsore. Hamendësimi
im është se nëse, në vitin 2018-të, skocezët do të votonin për pavarësi,
qeveria e Londrës nuk do të dërgojë një ushtri, në veri, për të djegur
Edinburgun. Shumë pak njerëz, janë tani të gatshëm të vrasin për pavarësinë skoceze
apo atë britanike. Kështu, për të gjitha bisedat rreth ngritjes së
nacionalizmave dhe nëse kthehemi pas në vitete 1930-të, në shekullin e XIX-të,
të paktën në Perëndim, fuqia e ndjenjave nacionaliste ëështë shumë larg me atë që
ne shikojmë sot, e cila është shumë më e vogël sesa një shekull më parë.
CA:
Megjithëse, disa njerëz tani, i dëgjoj të shqetësohen publikisht, nëse do të ketë
një shpërthim dhune në Shtetet e Bashkuara, në varësi se si do të shkojnë gjërat.
A duhet të jemi ne të shqtësuar për këtë, apo mendoni me të vërtetë se gjërat kanë
lëvizur?
YNH: Jo, ne duhet të shqetësohemi. Ne
duhet të jemi të vetëdijshëm për dy gjëra. Pikësëpari, të mos jemi histerikë.
Nuk kemi shkuar ende parapa në kohën e Luftës së I-të Botërore. Por në anën tjetër,
mos u ndjeni të vetëkënaqur. Ne arritëm nga viti 1917-të tek viti 2017-të, jo
bazuar në disa mrekulli hyjnore, por thjesht nëpërmjet vendimmarrjeve të
njeriut, dhe nëse tani ne fillojmë të marrim vendimet e gabuara, ne mund të
kthehemi para në një situatë analoge të asaj të viteve 1917-të, në vetëm pak vite.
Një nga gjërat që unë di si historian është se, nuk duhet të nënvlerësojmë kurrë
budallallëkun njerëz.
Budallallëku dhe dhuna njerëzore, janë
një nga forcat më të fuqishme në histori. Njerëzit bëjnë gjëra kaq të çmendura
për asnjë arsye të vlefshme, por sërish, në të njëjtën kohë, një forcë tjetër e
fuqishme në historinë e njerëzimit, është mençuria njerëzore. Ne i kemi këto që
të dyja.
CA:
Këtu, me ne kemi psikologun moral Jonathan Haidt, i cili mendoj se ka një
pyetje për ju.
Jonathan
Haidt: Kështu, duket sikur ju jeni një fans i qeverisjes globale, por nëse
shikojmë hartën e botës nga ‘Transparency International’, e cila pikëzon shakllën
e korrupsionit të institucioneve politike, shikojmë një det të madh me pika të
kuqe dhe disa pika të verdha këtu apo atje, si edhe ato që kanë institucione të
mira. Kështu, nëse do të na duhet të kemi një lloj qeverisje globale, çfarë ju
bën të mendoni se ajo mund të jetë diçka e ngjashme me Danimarkën sesa me Rusinë
apo Hondurasin? Ka mënyra për zgjidhjen e problemeve globale me qeveritë kombëtare.
Si do të dukej sipas jush një qeveri globale dhe përse mendoni se do të
funskiononte ajo?
YNH: Unë nuk e di se çfarë pamje do të
kishte ajo. Askush nuk ka ende asnjë model për të. Arsyeja kryesore që ne kemi
nevojë për të është sepse shumë prej këtyre çështjeve janë situata me humbje nga
të dyja palët. Kur kemi një situatë fituese për të dyja palët, të dyja palët
mund të përfitjojnë nga një marrëveshje tregtare, dhe kjo është diçka të cilën
të dyja palët mund ta zgjidhin. Pa një farë qeverisje globale, qeveritë kombëtare
secila ka një interes për ta bërë këtë gjë. Por kur kemi një situatë humbëse për
të dyja palët, si situata e ndryshimeve klimaterike, është shumë më e vështirë
pa një autoritet gjithëpërfshirës, autoritet të vërtetë.
Tani, si të arrijmë atje dhe si do të
dukej ajo, unë nuk e di. Dhe me siguri që këtu nuk ka asnjë arsye të dukshme për
të menduar që ajo do të dukej si Danimarka apo që ajo do të ishte një
demokraci. Me shumë mundësi, nuk do të ishte e tillë. ne nuk kemi mdodele
demokratike funksionale për një qeverisje globale. Kështu, ndoshta me shumë
gjasë do të ishte më shumë e ngjashme me Kinën antike sesa me Danimarkën
moderne. Por ende, për shkak të rreziqeve me të cilat ne po përballemi, mendoj
se rëndësia për të pasur një lloj afësie të vërtetë për të forcuar nëpërmjet
vendimeve të vështira në nivel global, është më e rëndësishme thuajse sesa çdo
gjë tjetër.
CA:
Përgjithsësisht, emigracioni është një shembull tejtër, i një problemi që është
shumë i vështirë për t’u zgjidhur bazuar në modelin shtet-me-shtet. Një shtet mund
t’i mbylli dyert e saj, por ndoshta kjo do të përbëjë problem për të ardhmen.
YNH: Po, dua të them që edhe ky është një
shembull shumë i mirë, sepse është shumë më e lehtë të emigrosh sot sesa mund
të ishte në mesjetë apo në kohët e lashta.
CA:
Yuval, ka një besim midis shumë teknologëve, me siguri, që shqetësimet politike
janë deri diku të fryra, por aktualisht, udhëheqësit politikë, nuk kanë aq shumë
ndikim në botë, që përkushtimi i vërtetë i njerëzimit në këtë pikë është
shkenca, nëpërmjet shpikjeve të saj, kompanitë, dhe nga shumë gjëra të tjera që
janë fuqisë së udhëheqësve politikë, dhe aktualisht është shumë e vështirë për
këta udhëheqës që të bëjnë shumë, kështu që, këtu nuk kaq asnjë shqetësim.
YNH: Së pari, duhet të theksojmë se, është
e vërtëte se aftësia e udhëheqësve politikë për të bërë mirë është shumë e
kufizuar, por aftësia e tyre për të dëmtuar është e pakufizuar. Kemi një çekuilibër
këtu. Ti ende mund ta shtypësh butonin dhe të hedhësh këdo në erë. Ti e ke atë
lloj aftësie. Por nëse ti do, për shembull, të reduktosh pabarazitë, kjo është shumë,
shumë e vështirë. Por të fillosh një luftë, këtë mund ta besh ende me shumë
lehtësi. Kështu, kemi një çekuilibër të ndërtuar në sistemin politik sot, që është
shumë frustrues, ku ti nuk mund të bësh shumë mirë, por ti ende mund të bësh
shumë keq. Dhe kjo e bën sistemin politik ende një shqetësim shumë të madh.
CA:
Kështu, duke parë se çfarë ndodh sot, dhe duke mbathur kapelen tënde të
historianit, a shikon prapa në histori momente kur gjërat ishin duke shkuar mirë
dhe një udhëheqës individual e ka çuar me të vërtetë botën apo vendin e tyre
prapa në kohe?
YNH: Kemi disa shembuj, por duhet të
theksoj, që nuk është kurrë një udhëheqës i vetëm. Dikush e ka vënë atë aty,
dhe dikush tjetër e ka lejuar atë që të vazhdojë. Në të vërtetë, nuk është kurrë
faji i një njeriu të vetëm. Pas çdo individi të tillë, ka shumë njerëz të tjerë
nga mbrapa.
Andrew
Solomon: Ju keni folur shumë rreth globales përkundrejt kombëtares, por gjithnjë
edhe më shumë, më duket mua, që situata në botë është në duart e një grupi shumë
të vogël njerëzish. Ne shikojmë njerëzit brenda Shteteve të Bashkuara të cilët
janë rekrutuar nga ISIS-i. Ne shikojmë këto grupet e tjera të cilët kanë
formuar atë që i kalon kufinjtë kombetarë, por që ende përfaqësojnë autoritete
të rëndësishme. Si do të integrohen ata në sistem, dhe si futet në koherencë ky
grup identitetesh të ndryshme nën një udhëheqje kombëtare apo globale?
YNH: Problemi i identiteveve kaq të
ndryshme është një problem që rrjedh nga nacionalizmi po ashtu. Nacionalizmi
beson në një identitet të vetëm, monolitik, dhe versione nacionalizmi ekskluziv
apo të paktën më ekstreme, besojnë në një besnikëri ekskluzive ndaj një
identiteti të vetëm. Rrjedhimisht, nacionalizmi ka pasur shumë probleme me ata
njerëz të cilët kanë dashur të ndajnë identitetete e tye ndërmjet grupeve të
ndrsyhme. Kështu, le të thmei që nuk kemi vetëm një problem, për një vizion
global.
Dhe unë mendoj se, sërish, histroia
tregon se, ne nuk duhet të mendojmë me dosmodoshmëri në terma kaq ekstremë. Nëse
ju mendoni se, ka një identitet të vetëm për një person, ‘Unë jam X, kjo është
kështu, nuk mund të jetë disa gjëra, por mund të jetë vetëm kjo,’ ky është fillimi
i problemit. Ne kemi fe, kemi kombe që ndonjëherë kërkojnë besnikëri ekskluzive,
por ky nuk është opsioni i vetëm. Ka shumë fe dhe shumë kombe, të cilat të mundësojnë
ty identitete të ndryshme në të njëjtën kohë.
CA:
Por a nuk është një shpejgim i asaj që ka ndodhur vitin e fundit që një grup
njerëzish janë mërzitur, nëse të pëlqen le të themi, me elitat liberale, të
fiksuar pas shumë shumë identitesh të ndryshme dhe këta njerëz të tjerë të cilët
ndjehen, ‘Po për identitetin tim? A mos po injorohem unë totalisht këtu. Dhe
meqë ra fjala, unë mendoja se isha pjesë e maxhorancës’? Dhe kjo në fakt i ka
hedhur shumë benzinë zjarrit, zemërimit të tyre.
YNH: Identiteti është gjithmonë diçka
problematike, sepse identiteti bazohet gjthmonë në histori të trilluara, të
cilat herët apo vonë përplasen me realitetin. Thuajse të gjitha identitetet,
dua të them, përtej nivelit të komunitetit bazë të disa qindra njerëzve, janë të
bazuara në histori të trilluara. Ato nuk janë e vërteta. Ato nuk janë
realiteti. Janë thjesht histori të cilat njerëzit i kanë shpikur dhe që ia
tregojnë njëri-tjetrit dhe që më pas fillojnë t’i besojnë ato. Dhe
rrjedhimisht, të gjitha identitetet janë ekstremisht të paqëndrueshme. Ato nuk
janë një realitet biologjik. Ndonjëherë nationalistët, për shembull, mendojnë
se kombi është nje njësi biologjike. Ajo është një kombinim i tokës dhe i
gjakut, ajo që krijon kombin. Por kjo është veçse një histori i trilluar.
CA:
Baltë edhe gjak…një ngatërresë sentimentale.
YNH: Po dhe kjo gjë na bën edhe më shumë
lëmsh kur mendojmë shumë mbi atë se ne jemi një kombinim i baltës dhe i gjakut.
Nëse do të shikonim sipas një perspektive biologjike, dukshëm asnjë nga kombet
të cilat ekzistojnë sot ekzistonin 5,000 vite më parë. Homo sapiens, është një
kashë sociale, kjo është e sigurtë. Por për miliona vite, homo sapiens dhe
paraardhësit tanë ‘hominid’ jetonin në komunitetet të vogla me disa qindra njerëz.
Çdonjeri njihte çdonjeri tjeter. Ndërsa, kombet moderne janë komunitete
imagjinare, në kuptimin që unë as që i njoh fare këto njerëz. Unë vi nga një
vend relativisht i vogël, Izraeli, dhe nga tetë milion izrealit, unë kurrë si
kam takuar shumicën e tyre. Dhe nuk do t’i takoj kurrë shumicën e tyre. Në
thelb ato ekzistojnë këtu.
CA:
Por në termat e këtij identiteti, ky grup që ndjehet i lënë pas dore dhe
ndoshta edhe iu zihet vendi i punës, dua të them, në ‘Homo Deus,’ në një farë mënyrë
ti thua që ky grup është duke u zgjeruar, qëk aq shumë njerëz do të mbetet pa
punë për shkak të zhvillimeve teknologjike dhe në një farë mënyrë ne do të përfundojmë
me një ‘klasë shumë të madhe njerëzish të padobishëm’ – – një klasë, ku
tradicionalisht siç shihet nga ekonomia, këta njerëz nuk do të kenë asnjë dobi.
YNH: Po.
CA:
Sa gjasa ka që diçka e tillë të ndodhë? A është kjo diçka nga e cila duhet të
jemi të tmerruar? Dhe a ka ndonjë mënyrë sipas së cilës ne mund ta adresojmë atë?
YNH: Ne duhet të mendojmë për këtë me
shumë kujdes. Askush nuk e di me të vërtetë se di do të duket tregu i punës në
vitin 2040-të, ose në vitin 2050-të. Ka një mundësi që, bashkë me këto
zhvillime do të kemi edhe shfaqjen e vendeve të reja të punës, po nuk ka asnjë
siguri për këtë. Edhe nëse do të kemi vende të reja pune, nuk do të jetë e lehtë
për një shofer kamioni 50-të vjeçar të papunë të nxjerrë jashtë loje nga mjetet
e vetdrejtuara, që ai të mund të rishpiki veten e vet si një dizenjator në botën
virtuale.
Më parë, nëse do të shikojmë trajektoren
e revolucionit industrial, kur makinat zëvendësuan njerëzit në një lloj pune, zakonisht
zgjidhja vinte nga punë të tjera të cilat kërkonin më pak aftësi në linja të
reja biznesi. Pra ju nuk kishit më nevojë për punëtore bujqësie, kështu që njerëzit
kaluan të punonin në punë industriale të cilat kërkonin aftësi më të pakta;
edhe kur këto u rrëmbyen nga më shumë edhe më shumë makina, të tjera të
avancuara njerëzit lëvizën në sektorin e shërbimeve ku sërish kërkohen aftësi
të pakta. Tani, kur njerëzit thonë që do të ketë punë të reja në të ardhmen, që
njërëzit mund t’ia dalin më mirë se inteligjenca artificiale, që njerëzit mund
t’ia dalin më mirë se robotët, zakonisht ata mendojnë për punët të cilat do të
kërkojnë afësi të larta, si inxhinjerë programesh kompjuterike të cilët do të
merren me dizenjimin e botës virtuale. Tani, unë arrij të shikoj se si një ish
arkëtar i papunë nga Wal-Mart të rishpiki veten e tij ose të saj në moshën 50-të
vjeçare si një dizanjer i botës virtuale, dhe me siguri që nuk e shikoj se si
miliona njerëz të papunë nga Bangladeshi në sektorin e tekstileve sot, që të bëhen
inxhiniere programesh kompjuterike, dhe ne nuk jemi duke e bërë këtë. Pra çfarë
do të bëjnë ato pas 20-të vitesh? Ne nuk e dimë këtë sot.
Përzgjodhi dhe përktheu nga anglishtja –
Enkeleda Suti
https://www.ted.com/talks/yuval_noah_harari_nationalism_vs_globalism_the_new_political_divide
[1] Një person i trilluar apo hipotetik,
aftësitë fizike të të cilit shkojnë përtej kufizimeve të njeriut normal nëpërmjet
elementëve mekanik të ndërtuar dhe të integrua në trup.
