Estetika i referohet filozofisë së artit dhe filozofisë të
së bukurës. Të dyja fushat, janë të mbushura me debate të diskutueshme dhe
interesante nga pikëpamja filozofike. Në filozofinë e artit, ka qëndrime
magjepsëse, si edhe, konfliktuese mbi se ‘çfarë është arti’ dhe ‘përse veprat e
artit duhet të jenë kaq shumë të rëndësishme për ne?’. Vetë dallimi ndërmjet
‘artit’dhe ‘jo-artit’ është sifduar nga filozofët dhe nga artistët. Dhe kuptimi
dhe evolucioni i artit (ose i kritikës së artit) është një fushë këkrimi e
vazhdueshme dhe mjaft ngazëllyese, me këndvështrime të ndryshme mbi rëndësinë e
krijmtarisë, origjinalitetit, dhe përmbajtjes etike (nëse një vepër arti
promovon seksizëm apo racizëm, a është ai domosdoshmërisht art i keq?), dhe nëse
një vepër e madhe arti duhet t’i qëndrojë testit të kohës. Reflektimet
filozofike mbi të bukurën, ndonjëherë kanë ecur paralelisht me filozofinë e
artit, por ato sjellin me vete një grupe dhe më të gjerë çështjesh. Sot, shumë
artistë, nuk e shikojnë të bukurën si një qëllim parësor dhe disa nga veprat më
gjërësisht të vlerësuara, duken deri diku të shëmtuara. Për shumë njerëz, gjykimet
mbi të bukurën dhe të shëmtuarën, duket se janë një çështje tërësisht të lidhura
me shijen. ‘E bukura është në syrin e atij që shikon’,është tani klisheja. E
megjithatë, e bukura mbetet një nga temat më të rëndësishme në estetikë, për të
gjitha llojet e arsyeve. Nga pikëpamja historike, shumica e artit është
motivuar nga një interes mbi të bukurën dhe kjo ështënë mënyrë të dukshme dhe gjërësisht
të përhapur kulturalisht, duke përfshirë jo vetëm perëndimin, por edhe Afrikën,
Azinë, dhe Kontinentin Amerikan. Aktualisht ka një rivalitet me interes
filozofik, në rolin e së bukurës në artin sot dhe në etikë. Ne do të marrim në
shqyrtim arsyet që qëndrojnë përtej këtij rivaliteti. Në Kapitulli 1 por,
shkurtimisht, disa filozofë mund të biend dakord se, e bukura qëndron në syrin
e atij që shikon, por pastaj ata propozojnë se ka disa mënyra të të parit, të
cilat janë më të besueshme sesa disa të tjera. Dhë në etikë sot është thuajse e
zakonshme që të pranojmë se disa gjykime morale mbështeten në estetikë dhe jo
vetëm, për shembull, në shkencë, histori, institucione, dhe kështu me rradhë.
Nëntitulli i një libri të kohëve të fundit mbi ‘Etikën Mjedisore’ na thotë: Nga
e bukura tek detyra. Ndoshta, ne duke e parëdiçka si të bukur, kemi më shumë të
ngjarë që ta mbrojmë dhe jo ta shfrytëzojmë atë.
Vijon…1, Çfarë është e bukura…
Shkëputur nga Libri ‘Estetika: Një udhërrëfyes për
fillestarët’, nga Charles Taliaferro, OneWorld Oxford, Mbretëri e Bashkuar, 2011.
Përzgjodhi dhe përktheu nga anglishtja – Enkeleda Suti.
